Šta je Ester?
Ester je nastavni materijal čiji najvažniji deo predstavlja kolekcija dramatizovanih priča u formi grafičkih novela o životima i stradanju naših sugrađana koji su ubijeni u Jevrejskom logoru Zemun (Judenlager Semlin) na Sajmištu kod Beograda početkom 1942. godine. Prateći priče iz perspektive dece, mi upoznajemo njihove porodice, život pre rata, i stradanja za vreme okupacije i tokom Holokausta. Bazirane na stvarnim istorijskim događajima i ličnostima, priče se oslanjaju se na arhivsku dokumentaciju, fotografije, svedočanstva i drugu istorijsku građu.
Nastavni materijal je namenjen učenicima viših razreda osnovnih, i učenicima srednjih škola.
Pod rukovodstvom stručnog tima u kojem su učestvovali domaći i strani stručnjaci, kreirane su, dramatizovane i ilustrovane priče, imajući na umu dva osnovna cilja: držati se istorijskih činjenica, i stvoriti kvalitetan nastavni materijal.
Dramatizacija istorije
Događaji predstavljeni u grafičkim novelama Ester su istiniti, potkrepljeni relevatnom istorijskom građom i svedočanstvima – ali, naravno, dramatizovani i prilagođeni ciljnoj grupi i edukativnoj nameni. U slučaju priča u zbirci Ester, dramtizacije je rađena sa specifičnim pedagoškim ciljem da se u priče unesu elementi koji će otvoriti mogućnost učenja o određenim karakterističnim temama kao što su npr. otpor, kolaboracija, izbeglice, pljačka jevrejske imovine, jevrejska kultura i običaji, itd. Ponekad priča glavne junake vodi na mesta i u vreme kada se važni istorijski događaji odvijaju da bismo mogli da ih opišemo – mada u stvarnosti oni možda nisu lično bili prisutni. Takođe, istinita iskustva različitih familija su u nekim slučajevima objedinjena u jednu priču. Kao na primer u noveli Crveni automobil, gde je opisano kako je otac sinu dao svoju kapu prilikom njihovog rastanka u logoru Topovske šupe. U stvarnosti, to su bili jedan drugi otac i sin, ali je istorijska činjenica da se to zaista dogodilo. Uostalom, kao mnoštvo drugih dramatičnih, ljudskih i emotivnih momenata koji su se zaista odigrali, mi smo smatrali da ih je vredno zapisati, sačuvati od zaborava i predstaviti, i to upravo u formi edukacije o Holokaustu.
Ipak je važno napomenuti da su sve takve intervencije rađene uz strogo poštovanje istorijskih činjenica i uz konsultacije sa stručnim timom da se ni slučajno ne bi doveli u pitanje akuratno predstavljanje važnih istorijskih događaja.
Grafičke novele Ester su bazirane na onoliko istorijskih detalja i podataka o glavnim likovima priča koliko smo mogli da pronađemo i utvrdimo, i ne predstavljaju pokušaj da ispričaju njihove lične priče, nego su zbirka različitih iskustava i sudbina sakupljenih u format koji treba da posluži svrsi učenja o Holokaustu.
Na ovaj način pokušali smo da ponudimo materijal koji će učenike inspirisati na jedan drugi, emotivno angažovaniji način, otvarajući mogućnost za kreativni i istraživački rad. Na izvestan način, inspiraciju nam je pružio čitav niz dela različitih umetničkih formi koji ovu temu obrađuju.
Između ostalih, David Albahari ovako opisuje svoj roman Gec i Majer:
“Roman Gec i Majer je zasnovan na istorijskim činjenicama iz brojnih izvora ali je ipak priča koja poštuje činjenice u onoj meri u kojoj to njoj odgovara, jer opisujući stradanje jedne porodice u Srbiji, opisao sam na simboličan način sudbinu cele jevrejske zajednice”.
Međunarodni tim stručnjaka
U toku rada na zbirci Ester konsultovani su stručnjaci iz Srbije, Nemačke, Austrije i Holandije, a na realizaciji je radio projektni tim sačinjen od istoričara, pedagoga, nastavnika, stručnjaka za jevrejsku kulturu i tradiciju, Jevreja koji su preživelih Holokaust, kao i tim ilustratora iz Srbije i Holandije.
Raznovrsne mogućnosti za učenje i istraživanje
Priče i ilustracije su mnogoslojne, kreirane sa mnoštvom detalja koji mogu da posluže kao polazna tačka za dalji istraživački rad, ne samo o istorijskim događajima nego i o drugim detaljima života pre Drugog svetskog rata kakvi su tehnologija, kultura, film, sport, moda, i drugi elementi svakodnevnice. Osim što pratimo glavne junake i njihove sudbine, u pričama se pojavljuju i mnoge druge ličnosti kao što su Hilda Dajč, jevrejske izbeglice iz Austrije, članovi prvog srpskog džez orkestra ”Miki džez” (Micky Jazz), Julije Bauer – jugoslovenski atletičar i olimpijac, i mnogi drugi, o čijim životima se mogu raditi posebni istraživački zadaci.
Na svakoj stranici prikazana je po jedna ilustracija, odnosno scena priče. Uz svaku scenu precizno su obeleženi tačan datum i lokacije na mapi. Na svakoj stranici su priložene istorijske fotografije i dokumenti, kao i zadaci za istraživački rad. Tamo gde je za to bilo potrebe dadata su i objašnjenja manje poznatih reči.
Metodologija
Učenici mogu da analiziraju ilustracije i tekstove, istražujući sami ili u grupi, koristeći arhive istorijskih novina, fotografije i druge istorijske materijale. Drugi važan metod rada je poređenje ilustracija koje predstavljaju iste lokacije (često i iste ličnosti) ali u različitim vremenskim periodima, kao na primer pre i posle okupacije. Osim toga, materijal otvara niz mogućnosti za rad na istorijskim lokacijama. Kao dodatni detalj, materijali imaju za cilj da učenicima predstave profesije istoričara i arhivista, i osnove istorijskog naučno-istraživačkog rada uopšte. Više o pedagoškom pristupu možete pročitati na stranici Metodologija.
Istorijski pregled
Uvodni tekst nudi kratak osvrt na Holokaust uopšte, i pitanju zašto se sećamo i učimo o Holokaustu. U sledećem odeljku je predstavljena istorija Beogradskog sajma, okupacije Srbije, i logora na Sajmištu. Materijal je obogaćen originalnim mapama i grafičkim prkazima (infographics). Takođe, kako je već pomenuto da materijal ima za cilj i da promoviše profesije istoričara i arhivista, jedan deo teksta je posvećen istraživnju, istorijskoj građi i radu istoričara i arhivista.
Paralelna hronologija
Na stranici Hronologija nudimo dva paralelna istorijska pregleda, jedan posvećen nacionalsocijalizmu i antisemitizmu u nacističkoj Nemačkoj i Holokaustu u Evropi, i drugi koji fokusira na okupaciju, stradanje, otpor i Holokaust u Srbiji. Na taj način ponuđeno je uporedno praćenje istorijskih dešavanja u Srbiji i Evropi, što omogućava bolje razumevanje priča predstavljenim u grafičkim novelama, i stavlja dešavanja u Srbiji u širi istorijski kontekst rata i Holokausta u Evropi.
Nadamo se da će zbirka Ester doprineti sećanju i učenju o Holokaustu, i pružiti dodatnu motivaciju za negovanje humanističke i antifašističke tradicije u Srbiji.
Nastavni materijal
Ilustrovane priče
Ilustracije u stilu grafičkih novela
Stvarne ličnosti
Bazirano na istorijskoj građi
Učenje kroz istraživački rad
Učenje na istorijskim lokacijama
Mnogo mogućnosti za kreativan rad
sa učenicima
Kratki pregled osnovnih elemenata koncepcije
Ilustrovane priče o Holokaustu
bazirane na stvarnim ličnostima i istorijskim događajima
Dramatizovane priče o stradanju Jevreja u Srbiji, bazirane na stvarnim istorijskim likovima i događajima, svedočanstvima, istorijskoj dokumentaciji i građi. U radu na stvaranju priča učestvovao je međunarodni tim stručnjaka sa ciljem da se obezbedi istorijska akuratnost, kao i tim umetnika – ilustratora.
Datum vreme i lokacija na mapi
precizno obeleženi uz svaku scenu/ilustraciju
Uz svaku scenu precizno su obeleženi tačno vreme i lokacija, što nam omogućuje da radnju pratimo i na priloženim mapama. Dostupna je i paralelna hronologija istorijskih događaja u Evropi i Srbiji, koja prati dešavanja u Nemačkoj i u zaraćenoj Evropi s jedne, i u Srbiji sa druge strane. Ovo nam omogućava da bolje razumemo istorijski kontekst priča, kao i da pratimo događaje koji se istovremeno odvijaju na drugim mestima.
Istorijska dokumentacija
fotografije, istorijske novine, dokumenti
Među dodatnim materijalima se mogu naći istorijske fotografije kao i druga dokumantacija i arhivska građa na osnovu koje su rekonstruisane scene i događaji predstavljeni u priči. U pitanjima za učenike upućujemo na istorijske novine dostupne u digitalnom obliku na sajtovima Narodne biblioteke Srbije i Univertitetske biblioteke Svetozar Marković iz Beograda.
Istraživački zadaci
od jevrejske kulture – do tema vezanih za sport i modu
Pripremljen je niz istraživačkih zadataka za učenike koji se mogu raditi samostalno, ili u grupi. Zadaci otvaraju različite mogućnosti ulaska u materiju obrađujući različite teme vezane za istorijsko vreme i događaje koje su obrađene u pričama: od tema vezanih za istraživanje jevrejske kulture i tradicije, istorijskih ličnosti i događaja, do tema vezanih za umetnost, sport, tehnologiju, modu, muziku, kulturu, stripove itd.
Različiti formati
projekcije na veliki ekran, korištenje na sajtu, PDF ili štampa
Meterijali su pripremljeni tako da se mogu projektovati u formi digitalnih prezentacija u učionici, ili koristiti direktno na računaru, ili sačuvati u PDF formatu pogodnom za čitanje na tabletu ili za štampu.
Rad na istorijskim lokacijama
istraživačke foto reportaže i intervjui sa prolaznicima
Materijal nudi čitav niz mogućnosti rada i učenja na istorijskim lokacijama, kako sa nastavnikom i celim razredom, tako i samostalno, ili u grupi.